Mikołaj I Pawłowicz (Romanow) urodził się w 1796 r., zmarł w 1855 r. Był Cesarzem Wszechrusi, Wielkim Księciem Finlandii, królem Polski oraz niezwykle kontrowersyjną postacią. Swoje rządy w Imperium Rosyjskim rozpoczął w 1825 r. od stłumienia pierwszego w historii rewolucyjnego przewrotu przeciwko feudalno-pańszczyźnianemu caratowi, nazwanego później powstaniem dekabrystów.
Mikołaja I – car Wszechrusi
Mikołaj I Romanow powodowany strachem przez dekabryjskim spiskiem rozpoczął reformę państwa, której celem było umocnienie wiernopoddaństwa społeczeństwa. Reorganizacja administracji zaowocowała cenzurą, powołaniem nowych ministerstw, komitetów opiniodawczych i rozbudowaniem władzy policyjnej. W rezultacie swoją działalność rozpoczęła tajna komórka policyjna: III Oddział Kancelarii Osobistej, której zadaniem była inwigilacja inteligencji. Ponadto Car dokonał podziału społeczeństwa na grupy, każda z nich miała ściśle określone obowiązki i przywileje oraz silnie zaznaczył swój sprzeciw wobec jakichkolwiek awansów (społecznych, intelektualnych) młodzieży nielegitymującej się szlacheckim pochodzeniem. Mikołaj I był zagorzałym zwolennikiem ustroju pańszczyźnianego, jednak zgodził się na pewne ustępstwa, m.in. w postaci zgody na uwolnienie z poddaństwa chłopów poprzez wykup ziemi lub sporządzenie umowy z obszarnikiem. Zaostrzenie cenzury, która miała stać na straży ograniczenia myśli republikańskich, spowodowało spowolnienie rozwoju piśmiennictwa i kultury, miało również bardzo negatywny wpływ na postępy naukowe. Mimo tak restrykcyjnych przepisów, w Rosji wybuchały bunty, przede wszystkim w najniższych (czyli najbardziej ucieśnionych) warstwach społeczeństwa.
Polityka zagraniczna Mikołaja I
W polityce zagranicznej Mikołaj I był propagatorem siłowego utrzymania ładu w Europie, a swoje zainteresowania kierował przede wszystkim w stronę Półwyspu Bałkańskiego, gdzie wzmocnił pozycję Rosji w 1829 r. na mocy traktatu adrianopolskiego. W 1825 r. Koronował się na króla Polski, którym był do 1831 r. czyli do czasu detronizacji w czasie powstania listopadowego. W czasie władania w Polsce m.in. doprowadził do zlikwidowania Uniwersytetu Warszawskiego oraz Wileńskiego, natomiast po stłumieniu powstania listopadowego Mikołaj I doprowadził do przemianowania konstytucji Królestwa Polskiego w Statut Organiczny, wedle którego Królestwo stało się integralną częścią Imperium Rosyjskiego.
W 1833 r. Mikołaj I zawarł sojusz z Prusami i Austrią, natomiast w rezultacie Wiosny Ludów w 1849 r. zakończył wszelkie stosunki dyplomatyczne z Francją. Mikołaj I miał również duży udział w pacyfikowaniu węgierskiego powstania w 1849 r. Pod koniec życia doprowadził do wybuchu bardzo niekorzystnej w skutkach dla Rosji wojny krymskiej. Zmarł w 1855 r. Przyczyna i okoliczności jego śmierci nie zostały wyjaśnione.
